Маленькія прылады каменнага веку з Савінковай гары
На працягу трох тыдняў ва ўрочышчы Савінкова гара каля Ліпеня праводзіліся раскопкі старажытнага паселішча. Кіраваў работамі археолаг Алег Вараненка, кансультантам быў кандыдат гіст. навук Ігар Язэпенка. Па папярэдняй дамоўленасці з раённым аддзелам адукацыі ў працах прымалі ўдзел школьнікі з летняга лагера, які быў адкрыты ў ліпеньскай школе.
Раскопкі прайшлі ў адпаведнасці з планам, нягледзячы на спякоту. Былі знойдзеныя сляды паселішчаў і стаянак некалькіх эпох: мезалітычнай (не менш за пяць тысяч гадоў да нашай эры), бронзавага веку (тысяча — тры тысячы гадоў да н.э), жалезнага веку (мабыць, сярэдзіны-трэцяй чвэрці першага тысячагоддзя н.э) , эпохі феадалізму і аж да ХХ стагоддзя.
Сама Савінкова гара — гэта пакаты пагорак, схілам звернуты да ракі. Схіл разворваецца, як відаць, не адно стагоддзе. З прычыны гэтага нейкіх буйных прадметаў знайсці не ўдалося, культурны пласт апынуўся моцна перамяшаным і ў большай частцы асыпаецца да падножжа ўзгорка. Адпаведна і даціроўка знойдзеных шматлікіх прадметаў мае папярэдні характар. Аднак ужо ясна, што на месцы раскопу пражывалі (хай і непрацяглы час) людзі розных эпох, культур, моў. Трэба думаць, што на тым жа беразе можна знайсці і сляды падобных жа паселішчаў, на якія пераходзілі жыхары Савінковай гары, напрыклад, па меры збяднения падсечна-агнявых «ляд» альбо стаянкі больш ранніх качавых паляўнічых.
Праца на раскопе
Каменны і бронзавы век прадстаўлены на Савінковай гары, па большай частцы, невялікімі крэмневымі прыладамі або іх абломкамі. Тут можна вылучыць разцы, скрабкі, праколкі. У гэтым жа месцы некалі вялася і апрацоўка крэмневай сыравіны — было знойдзена немалая колькасць нуклеусаў і маленькіх адшчэпаў.
Да позняга жалезнага веку адносіцца знойдзеная палова так званай «біканічнай» глінянай прасніцы, у якую нейкая пралля паўтары тысячы гадоў таму ўтыкала сваё верацяно.
Наогул, абломкі знойдзенай на раскопе глінянага посуду вельмі малыя, аднак можна зразумець, што яны калісьці былі часткамі альбо «кухонных» гаршкоў, у якіх варылася ежа, альбо «карчаг», якія выкарыстоўваліся замест бочак для захоўвання прадуктаў. Значная частка сасудаў мела, як кажуць археолагі, «слабапрафіляваную» форму, гэта значыць гаршкі былі падобныя на сучасныя адна- і двухлітровыя сучасныя слоікі. Такі посуд характэрны для старажытных балцкіх культур.
Аўтар гэтых радкоў пазнаёміўся і са школьнікамі, якія, на думку кіраўніка лагера, лепш за ўсіх паказалі сябе ў працы на раскопках. Гэта Брытаў Антон з трэцяй асіповіцкай школы, Прыходзька Іван са школы №1 і Алёна Мікуліч з гімназіі. Усе трое адрозніваюцца матэматычным складам розуму, у школе ім больш падабаюцца прыродазнаўчыя прадметы. Алёна дадаткова скончыла курс музычнай школы па танцах, Іван яшчэ вучыцца там па класе гітары і флейты, Антон захапляецца гісторыяй Вялікай Айчыннай вайны. Чаму яны навучыліся ў лагеры? Аднагалосны адказ: навыкам працы на раскопках.
Аўтар тэксту і фота Юрый Клеванец, г. Асіповічы.